xitomatl – tomat – tomaat
Het is geen geheim dat ik een taalliefhebber ben. Mijn studiegenoten gingen Nederlands studeren omdat ze van lezen houden of omdat ze zelf schrijver wilden worden. Ik niet. Ik wilde weten hoe taal in elkaar zit. Hoe zit het met woordvolgordes, taalfamilies, klemtoon, grammatica’s, taalverandering en vooral etymologie.
Dus ging ik op onderzoek uit hoe het zit met de tomaat. Dit deed ik natuurlijk naar aanleiding van onze start-up met de Keuken van Kaai. Ik ging op zoek naar de betekenis en de herkomst van het woord ‘tomaat’. Tegelijkertijd vond ik antwoord op de vraag waar de tomaat zelf vandaan komt.
De tomaat komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika, waar de Inca’s en de Maya’s ze al kweekten. Dat waren rassen die geheel anders waren dan de grote ronde rode bes zoals wij die nu kennen. Een tijdje later, toen de Spanjaarden Mexico veroverden, was de tomaat dus al volledig ingeburgerd. De conquistadores brachten de tomatenplantjes naar Europa. De vruchten waren toen nog geel van kleur en smaakten lang niet zo zoet als verschillende rassen nu.
De Azteken noemden dit plantje xitomatl. En dat lijkt dan weer op xipotatl, dat aardappel betekent. Als je goed kijkt dan zie je daar tomat en potat in verstopt en daar zijn weer de Engelse woorden tomato en potato herkenbaar. Deze woorden hebben inderdaad Midden-Amerikaanse roots.
In Europa werd het plantje in het begin vooral als sierplant gebruikt in tuinen, totdat men rond 1750 in Italië en de Provence ontdekte dat de gele vruchtjes “pomo d’oro” (Italiaans voor gouden appel) eetbaar waren. Pomodoro, dat is het huidige Italiaanse woord voor tomaat.
Dan is het hek van de dam en wordt er volop geëxperimenteerd met verschillende rassen en het kruisen daarvan. De tomaat wordt steeds roder en zoeter.
Vandaar dat de saus zo heerlijk friszoet smaakt!
Eet smakelijk!
Wil je meer weten over de etymologie van ‘tomaat’, kijk dan hier. In de etymologiebank vind je alles over de herkomst van Nederlandse woorden.